Dziś o kolejne złapanie doła tym łatwiej, że zaczyna w moim przypadku mijać już nie tylko lato kalendarzowe, ale te metaforyczno-życiowe. Testując możliwości własne i czytelników postaram się wrócić do blogowania i wrzucać tu swoje refleksje - może regularnie, co tydzień, zobaczymy jak wyjdzie. Odkąd parę lat temu umożliwiono mi gościnne występy na łamach wnas.pl, zarzuciłem wrzucanie na bloga czegokolwiek, zresztą, fejsbuk skutecznie dobił blogowanie, a na razie nie widać kandydatów na dobicie fejsbuka. Chyba że setki małych, alternatywnych fejsbuczków...
Od paru lat przestałem też być specjalnie oczytany w fantastyce i czasy, kiedy byłem na bieżąco z tym, co się dzieje i jednocześnie łykałem klasykę to już odległa przeszłość. Przyczyn tego jest masa, bo i są inne rzeczy do czytania, bo i konkurencja filmowo-serialowo-komiksowo-growa jest silna, bo może i mózgownica nie ta. Najbardziej boję się, że po prostu umysł jest już tak nasycony setkami światów o różnych zasadach, że po prostu trudno to ogarnąć. Plączą się, wirują i kiełbaszą w głowie meta-multi-wszechświaty Dukaja, Kołodziejczaka, Grzędowicza, Piskorskiego, Maszczyszyna, Guzka, Jakuba Nowaka i setek innych autorów - a ilu wciąż nie znam, ostatnio widzę, że wydawnictwa Genius Creations czy Novae Res wydają sporo nowych autorów, streszczenia i blurby brzmią zachęcająco. Trzeba być Maćkiem Parowskim, by to ogarnąć. Reguł nie ma żadnych, fantastyka stała się "krainą wszechmożliwości", musi podkręcać bębenek atrakcyjnością scenograficzną, bo rzeczywistość w pewnych aspektach przegoniła dawno fantastykę. Z drugiej strony, ma się wrażenie, że w tej krainie obfitości właściwie nie ma co czytać - nie widać na horyzoncie autora tak przebojowego i wybitnego jak Dukaj, Sapkowski, Grzędowicz. Remigiusz Mróz? Raczej nie zostanę jego czytelnikiem. Albo udziwnienia, bo hard SF doszła już do ściany i trudno jej będzie przeskoczyć samą siebie, więc zżyna z sąsiednich konwencji. Albo masówka, a ludzie i tak wolą literaturę faktu. Jeśli już wybiorą opowieść, których jest przesyt, to raczej kolejny kryminał. Albo serial. Ta niewielka grupa, która wybierze fantastykę, bo będzie jej się chciało wejść w inny świat, też wybierze to, co zna - Westeros, Śródziemie, postapo, Hogwart, World od Warcraft czy co tam.
Wstyd się przyznać, ale nawet tak klasyczny cykl jak "Pan Lodowego Ogrodu" Jarosława Grzędowicza znałem dotychczas tylko z lektury dwóch pierwszych tomów. Czytałem je dawno, jakby w innej epoce (przed Smoleńskiem). Kiedyś trochę marudziłem, zdaje się, że w 2005 roku PLO ukradł Huberathowi Zajdla, którego kiedyś uwielbiałem bezkrytycznie niemal, choć szczerze mówiąc, "Miasta pod Skałą" to absolutnie przegięte dłużyzny. Czyta się Grzędowicza znakomicie, choć to bezczelna zżynka z całego worka konwencji, ale to, jak udało się połączyć - mega szacun, powieść jest jednocześnie heroic fantasy o queście władcy, który musi odbić tron, po drodze wtarabaniając się w masę kłopotów, i powieścią SF o eksploracji innej planety, gdzie eksperymentatorzy społeczni z Ziemi budujący tu paskudne totalitaryzmy (SF) to zarazem "źli bogowie" do pokonania (fantasy).
Nie udało się bez uproszczeń (czemu, do diaska, pierwsza odkryta planeta zamieszkana jest nie tylko przez humanoidów niemal ludzkich, różniących się tylko jakimiś trzeciorzędnymi pierdołami typu tętnice w innym miejscu, ale jako żywo przypomina ziemskie wikingowskie średniowiecze. No musi być taka, skoro rozgrywamy questy fantasy. Ale dramaturgia, bujna wyobraźnia (czasem rodem z Boscha czy innego horroru), budowanie napięcia, cliffhangery, postacie zapadające w pamięć - wszystko to piękne, nawet masa wypełniaczy średnio popychających fabułę jakoś nie przeszkadza. No i te libertariańskie akcenty przekazywane tu i ówdzie, ach, ta strrraszna prrrawicowa polska fantastyka. W tym świecie nie mieć broni to jak nie mieć ręki, Unia Europejska to "sto nadopiekuńczych rodziców", nikt nie ma prawa dyktować nam, co mamy jeść, pić i palić. I dobry król z bajki o bystretkach z pierwszego tomu, który okazał się złym królem, bo... zapewnił poddanym obfitość pożywienia - poddani kompletnie olali rolnictwo czy polowanie, nauczyli się nic nie robić, wszystko się posypało, nastąpił chaos, bardak i ogólna roszczeniowość. To jeden z tych morałów, który rozumiem, a wciąż nie mogę przełożyć na praktykę.
Zatem Grzędowicz bardzo ok. Podczas lektury musiałem sprawdzić, co to za piosenka "Porque ta vas" z "Nakarmić kruki" Carlosa Saury, tak wszechobecna w trzecim tomie. Sprawdziłem - jasne, że znam tą piosenkę i zna ją pewnie każdy, ale filmu nie widziałem, jest to pewnie jeden z tych, które jakimś cudem przegapiłem, odhaczony do jak najszybszego nadrobienia. Sądząc po fragmencie, w którym leci ta piosenka, podoba mi się już przed obejrzeniem...
Spośród obejrzanych ostatnio filmów niezłe wrażenie zrobił "Siedem minut po północy", zrobiony jak film fantasy z potworem - drzewem (entem?) gadającym głosem Liama Neesona, który nie jest filmem fantasy. Czym jest to gigadrzewo - a czym sobie krytycy zechcą, metaforą choroby (matka chłopca choruje na raka), może jungowskim "cieniem", czyli "złą stroną" chłopca, którą ten musi zaakceptować (podkręcony przez Neesona-drzewo chłopiec robi co i rusz demolkę albo inną rozwałkę i właściwie jest to bardzo ok, pani dyrektor nie wywala go ze szkoły, a babcia macha ręką na tornado, które przewaliło przez jej salon). Na pewno potwór nie istnieje w filmie na takiej samej zasadzie co BFG z filmu Spielberga, nawet finałowy suspens trochę podkręcający "realny status ontologiczny" potwora niewiele tu zmienia. Podobne granie potworem siedzącym w głowie postaci widziałem niedawno w "I Kill Giants", tyle że tam była dziewczyna zamiast chłopca. Wykorzystanie języka fantastyki do opowiedzenia historii, które nią nie są - lubię takie niejednoznaczności, pogranicza gatunkowe, jak zwał tak zwał.
W "Siedmiu minutach..." jako szkatułkową opowieść w opowieści dostajemy też bajkę o pastorze i znachorze, która wygląda, jakby powstała tylko po to, by mnie zirytować i zdezorientować niczym kota z Monty Pythona. Pastor jest "człowiekiem nauki", uważa naturalne metody leczenia stosowane przez "czarownicę rodzaju męskiego" czyli aptekarza od ziół, za szarlatańskie, godne jakiegoś Zięby co najmniej. Po lawinie hejtu w kazaniach aptekarz idzie z torbami (w naszych czasach jest wręcz przeciwnie i altmed kosi niezły hajs, ale mniejsza). Ciekawe, że "aptekarz" (apothecary) to w filmie określenie, które w języku angielskim wyszło z obiegu, chłopiec rozumie tylko "farmaceutę" (pharmacist). Niestety, córki pastora ciężko chorują i są już jednymi nogami na tamtym świecie, medycyna oficjalna nie pomaga, więc - domyślacie się - pastor w desperacji leci w te pędy do aptekarza po pomoc. "Zatem jesteś gotów wyrzec się wszystkiego, w co wierzysz, by uratować córki?", "Yes, of course", odpowiada pastor. Niestety, wybrałeś złą bramkę, pada odpowiedź, nie pomogę ci, córki umierają, game over, unhappy end.
Jakimż to prawem z jakiej okrutnej bajki, zastanawiacie się pewnie. Otóż morał dostajemy taki, że pastor - uwaga - stracił wiarę, bo przychodząc do aptekarza, dał dowód, że jej nie posiada - skoro gotów był "wyrzec się wszystkiego, w co wierzy", co tu jest rozumiane zapewne jako konglomerat wierzeń religijnych i przekonań naukowych ("man of science" i "man of faith" w jednym, niemal tak ja ja). A wiara - pada dalej uzasadnienie z ekranu - to już połowa uzdrowienia. Pastor, udając się do aptekarza, w którego metody do tej pory nie wierzył i postrzegał jak jakąś wiedźmę (wiedźmina), pokazał, że właściwie pal sześć Pan Bóg i nauka. Czyli gdyby... został przy Panu Bogu i nauce, to uzyskałby pomoc od nienaukowego i "pogańskiego" aptekarza? Skoro tak, to "pogański aptekarz" przyznaje tym samym, że pastor właściwie miał rację, nawet kosząc go z interesu, bo działał w zgodzie z samym sobą - dopiero przyjście po pomoc było zwątpieniem, a to grzech największy. Cóż to za pokrętna próba wiary - i właściwie taka, której nie da się zaliczyć, widzę tu jakiś błąd logiczny - ulęgła się w głowach scenarzystów? Może tu jednak wcale nie ma błędu, tylko ja tego nie ogarniam? Oczekiwałem jakiejś, ja wiem, pochwały poświęcenia dla córek - a tu tegoż brak. Albo jednoznacznego uznania słuszności któregoś z dwóch paradygmatów. A tu zwolennik paradygmatu nr 2 uważa, że zwolennik paradygmatu nr 1 zrobił fatalny błąd, wyrzekając się własnego i uznając rację drugiej strony - czy zatem głębszy przekaz nie brzmi aby "nie zmieniaj swoich poglądów, nawet jeśli widzisz, że możesz nie mieć racji, że od ich zmiany zależy życie twoich bliskich, a twoje postępowania zahacza o fanatyzm"?
Swoją drogą, gdyby pastor w tej opowieści był księdzem katolickim, takie próby wiary zostałyby mu oszczędzone...
"Porque te vas" z "Nakarmić kruki"
Opowieść z "Siedmiu minut po północy"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz